Tết đến là thời điểm gia đình sum vầy bên nhau cũng là dịp để mỗi người thể hiện lòng tri ân, biết ơn với đấng sinh thành, bậc bề trên hoặc những người đã khuất. Những điều này được thể hiện thông qua các lễ cúng truyền thống từ xưa nay. Vì thế, các lễ cúng ngày Tết trở thành một trong những phong tục tập quán lâu đời và là nét đẹp văn hóa ngày Tết nguyên đán của người Việt Nam.
1. Các lễ cúng quan trọng cần nhớ.
Lễ cúng dịp Tết luôn được các thế hệ người Việt Nam lưu truyền và gìn giữ từ ngàn đời nay. Những nghi lễ này ngoài thể hiện lòng thành kính với tổ tiên, thần linh và những người đã khuất mà còn thay cho lời cầu chúc năm mới mưa thuận gió hòa, làm ăn phát đạt.
| STT | Tên Lễ | Thời Gian |
| 1 | Lễ cúng đưa ông Công ông Táo | Từ 23 tháng chạp đến 30 tháng chạp âm lịch |
| 2 | Lễ cúng tất niên (năm cũ) | Từ ngày 16 tháng chạp đến 30 tháng chạp âm lịch |
| 3 | Lễ Rước ông bà | Ngày 29 – 30 tháng chạp âm lịch |
| 4 | Cúng đón Giao thừa | Đêm giao thừa (Có thể là 29, 30 hoặc 31 tùy năm) |
| 5 | Cúng đón Tân Niên (Năm mới) | Mùng 1 tháng giêng (mùng 1 Tết) |
| 6 | Lễ cúng Châu Điện, Tịch điện | Mùng 2 tháng giêng (mùng 2 Tết) |
| 7 | Lễ cúng hóa vàng | Mùng 3 tháng giêng (mùng 3 Tết) |
| 8 | Lễ cúng Thần Tài, Thổ Địa | Mùng 10 tháng giêng (mùng 10 Tết) |
Xem thêm: Còn bao nhiêu ngày nữa đến Tết? Màu sắc may mắn nắm 2024
2. Lễ cúng Ông Công, Ông Táo.
Lễ cúng Ông Công, ông Táo là một trong những lễ cúng truyền thống của người Việt Nam được tổ chức vào đêm 23 đến đêm 30 tháng chạp âm lịch hàng năm, để tiễn đưa ông Công và ông Táo trở về Thiên Đình báo cáo với Ngọc Hoàng.
Theo dân gian, ông Công và ông Táo là hai vị thần quản lý và giám sát tài sản của gia đình. Sau một năm giúp đỡ, giám sát gia đình, ông Công, ông Táo sẽ trở về thiên đình để báo cáo tất tần tật những việc tốt, không tốt của gia đình với Ngọc Hoàng và sẽ ra quyết định khen thưởng hay xử phạt. Vì thế, trong nghi lễ tiễn đưa họ, gia chủ thường sẽ cầu khấn và mong đem may mắn về cho gia đình.
Trong các lễ cũng ngày Tết, ngoài bàn thờ, mâm đồ cúng thì khi cúng ông Công, ông Táo người Việt còn thường cúng kèm theo một con cá chép. Cá chép sau khi hoàn thành lễ cúng sẽ được phóng sanh xuống sông hồ với ý nghĩa làm phương tiện đưa ông Công, ông Táo về Thiên Đình.
3. Lễ cúng Tất niên.
Cúng tất niên cũng là một trong các lễ cúng ngày Tết quan trọng. Thời điểm cúng tất niên thường diễn ra từ ngày 16 đến ngày 30 tháng chạp âm lịch, trước đêm giao thừa. Lễ cúng này mang ý nghĩa tiễn đưa mọi điều xấu trong năm cũ và đón chờ những điều tốt lành trong năm mới.
Trong lễ cúng, người ta thường chuẩn bị một mâm đồ cúng được bày trí đẹp mắt bao gồm bánh chưng, bánh Tét, muối gạo, bánh mứt, xôi chè nhang, trà, rượu, đèn và các món mặn. Sau đó, thắp nhang cầu khấn với tổ tiên, thần linh và những người khuất mày khuất mặt để mong cầu sức khỏe, bình an và phúc lộc cho gia đình trong năm mới.
4. Lễ cúng rước ông bà.
Cúng rước ông bà là một trong các lễ cúng ngày Tết thể hiện sự tri ân, tưởng nhớ đến ông bà tổ tiên được người Việt gìn giữ bao đời này. Lễ mang ý nghĩa rước ông bà, tổ tiên về đón Tết cùng con cháu và thường diễn ra vào thời điểm cuối năm cũ – nhằm ngày 29 hoặc 30 tháng chạp âm lịch.
Lễ cúng rước ông bà là một trong những nghi lễ trọng đại với ý nghĩa sâu sắc và giá trị văn hóa lớn nên thường được chuẩn bị kỹ càng với mâm cúng cùng các lễ vật như nhang, rượu, vàng mã,… Tùy vào phong tục mỗi gia đình, mà có thể chọn cúng mâm cỗ chay hoặc mặn.
5. Lễ cúng Giao Thừa.
Lễ cúng Giao Thừa là một trong các lễ cúng ngày Tết truyền thống của người Việt Nam. Và thường được tổ chức vào đêm giao thừa, để chào đón năm mới, cầu mong cho gia đình có một năm mới an lành, phát tài phát tài, công danh.
Trong lễ cúng Giao thừa, gia chủ sẽ chuẩn bị một bàn thờ với nhiều loại hoa, trái cây và các loại bánh truyền thống như bánh chưng, bánh tét, mứt, kẹo… cùng với nhang, rượu, nước lọc, muối, trà để chuẩn bị cho lễ cúng Giao Thừa. Sau khi cúng giao thừa, mọi thành viên trong gia đình sẽ quây quần bên nhau, đón chào năm mới và chia sẻ với nhau những vất vả trong năm.
6. Lễ cúng Tân Niên.
Nếu cúng tất niên để tiễn đưa năm cũ sắp qua, thì cúng tân niên mang ý nghĩa chào đón năm mới và cầu mong cho gia đình một năm mới an khang thịnh vượng, công danh đạt đỉnh, phát tài phát lộc. Vì thế, lễ cúng thường diễn ra vào đầu năm mới, cụ thể là buổi sáng mùng 1 Tết.
Bên cạnh mâm cúng, gia chủ còn cần chuẩn bị đồ cúng cần thiết theo nghi lễ. Sau khi hoàn thành lễ cúng, gia đình sẽ cùng nhau ngồi lại bên bàn ăn để thưởng thức bữa cơm Tân Niên và chia sẻ những niềm vui, trong năm mới.
7. Lễ cúng Chiêu Điện và Tịch Điện.
Lễ cúng Chiêu Điện, Tịch Điện là hai lễ được thực hiện vào cùng trong một ngày – mùng 2 Tết âm lịch. Cúng Chiêu Điện vào buổi sáng mùng 2, mang ý nghĩa mời ông bà, tổ tiên về dùng bữa cơm cùng gia đình. Cúng Tịch Điện có nghĩa là mời ông bà, tổ tiên đi ngủ và được thực hiện vào buổi chiều mùng 2 tết.
Thông thường, tùy vào phong tục gia đình, mà có thể chuẩn bị mâm cơm mặn hoặc chay. Nhìn chung, mâm cỗ thường có các món cơ bản ngày Tết như bánh chưng, thịt heo, thịt gà, bánh Tết, dưa hành và cơm trắng.
8. Lễ cúng Hóa Vàng.
Lễ cúng hóa vàng hay còn còn được biết đến là lễ đưa ông bà, sau khi đã đón ông bà về ăn Tết cùng gia đình vào ngày 30 tháng chạp âm lịch. Đây là một trong các lễ cúng ngày Tết nhằm bày tỏ sự hiếu kính, tri ân với tổ tiên mà bạn không được quên.
Thông thường, lễ cúng hóa vàng sẽ diễn ra vào ngày mùng 3 tháng giêng và kèm theo đó là đốt vàng mã, hóa vàng để tiễn ông bà, tổ tiên, những người đã khuất về lại cõi âm. Vàng mã và mâm cơm cúng tiễn đưa là điều không thể thiếu. Tùy vào mỗi gia đình, mâm cơm có thể mặn hoặc chay.
9. Lễ cúng Thần tài, Thổ địa.
Thần Tài và Thổ địa là hai vị thần cai quản đất đai, tài lộc và sự thịnh vượng của cả gia đình. Trong các lễ cúng ngày Tết, cúng Thần Tài Thổ Địa là lễ cúng mang ý nghĩa cầu mong tài lộc, thành công và may mắn trong năm mới.
Thời điểm đẹp nhất để cúng Thần Tài Thổ Địa sẽ giao động từ 7 đến 9 giờ sáng ngày mùng 10 tháng giêng (mùng 10 Tết). Đây là thời điểm đẹp có thể mang lại may mắn, tài lộc cho gia đình. Nghi thức dọn dẹp và chuẩn bị mâm cỗ, trái cây, lễ vật thật tươm cũng đừng quên nhé.
